Κοπατσάροι ή Κοπατσαραίοι

Ενα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα, που ξεχωρίζει στους κατοίκους των χωριών, που είναι εγκατεσπαρμένα στις προς τα Γρεβενά πλευρές της Πίνδου και στη ζώνη της δρυός,είναι το όνομα Κοπατσάροι ή Κοπατσαραίοι.Τ α δάση σ΄αυτά τα μέρη περιλαμβάνουν, κυρίως βαλανιδιές, τα δέντρα, όπως ονομάζουν οι ντόπιοι τις βαλανιδιές.

Ανάμεσα στά πυκνά δάση από βαλανιδιές και γύρω και κάτω απ΄ αυτές ξεφυτρώνουν τα κοντοκλάδια,τα κουπάτσια ή «κοπάτσια», μικρά χαμηλά δέντρα, θάμνοι. Η λέξη «κουπάτσι» απαντάται σχεδόν σε όλες τις βαλκανικές χώρες, είναι σλαβικής πιθανόν προέλευσης.

Οι Κοπατσάροι ήταν ανέκαθεν όλοι Ελληνόφωνοι.Γνωρίζουν όμως και μερικές βλάχικες λέξεις λόγω της επικοινωνίας τους με τους βλαχόφωνους κατοίκους των υψηλότερων χωριών της Πίνδου (Βλαχοχώρια), της ζώνης της Ελάτου, όπως λέγεται.

Οι Κοπατσάροι σε καμία επιμειξία δεν έρχονταν με τους χασιώτες(η τους πρόσφυγες αργότερα),που τους χώριζε ο Βενέτικος ποταμός, αλλά σε σπάνιες περιπτώσεις μόνο με τους γείτονες Βλάχους.Ως γνωστόν, ήταν πολύ κλειστές οι κοινωνίες των χωριών. Αργότερα, και κυρίως στο δεύτερο ήμισυ του αιώνα μας, έσπασε ο κλειστός χαρακτήρας τους με τη διασπορά των πάντων εις τα εντός και εκτός της Ελληνικής επικράτειας διάφορα μέρη.

Η εδυμασία τους ήταν ένας ενδιάμεσος τύπος από χασιώτικα και βλάχικα στοιχεία. Στίς ανδρικές ενδυμασίες κυριαρχούσε η φουστανέλα ή η μάλλινη πλατιά περισκελίδα, η λεγόμενη μπουραζάνα.

Οι Κοπάτσαροι,όπως περιγράφονται από τους περιηγητές, είναι υψηλόσωμοι, ευφυείς, ηρωικοί, ρωμαλαίοι, ισχυροί και πατριωτικότατοι σε αισθήματα.

Ασκούν, κυρίως, τα επαγγέλματα του κτηνοτρόφου, του αγωγέα (κιρατζή) και λιγότερο του γεωργού. Μεταξύ των κουπατσαραίων υπάρχουν και πολλοί κτίστες, σαματοποιοί (σαμαράδες), ξυλουργοί, τσαρουχοποιοί, ράπτες εγχώριων ενδυμάτων κ.λ.π.

Τα χωριά των Κοπατσάρων ή Κοπατσαροχώρια είναι τα ακόλουθα: ο Ζιάκας, το Κυπαρίσσι, το Παλαιοχώρι, η Καληράχη, το Τρίκωμο, οι Μαυραναίοι, Μαυρονόρος, το Κοσμάτι, η Καλλονή, το Σπήλαιο, η Λάβδα, το Πολυνέρι, το Πανόραμα, η Αλατόπετρα, οι Φιλιππαίοι, το Μεσολούρι, το Δοτσικό, το Πρόσβορο, το Μέγαρο.

Οι Κοπαταραίοι πάντοτε αντέδρασαν ενεργώς κατά του Τούρκικου ζυγού. Ουδέποτε δέχτηκαν ησύχως την τουρκική επιβολή και πάντα έπαιρναν μέρος στις Ελληνικές εξεγέρσεις είτε ως άτομα είτε ως ομάδες.Και στην επανάσταση του 1821 δεν έμεινε αμέτοχο το Δοτσικό. Όλη η περιοχή ανήκε στο αρματολίκι των Γρεβενών. Είχαν σχηματιστεί ένοπλα σώματα, για να χτυπήσουν τον κατακτητή, ενώ τα γυναικόπαιδα, όπως λένε διάφορες ''ενθυμήσεις'',είχαν εγκαταλείψει το χωριό και έμειναν στα σπήλαια και στα δάση. Στους Κοπατσάρους οφείλεται και η κατά το έτος 1854 επανάσταση των χωριών των Γρεβενών, της οποίας αρχηγός ήταν ο καταγόμενος από το χωριό Ζιάκας(Τίστα) οπλαρχηγός Θ.Ζιάκας και στην οποία έλαβαν μέρος, κατά την παράδοση, πενήντα παλικάρια, από το Δοτσικό. Σ'αυτήν την επανάσταση συμμετείχαν και τα περισσότερα χωριά της περιφέρειας Βοίου Κοζάνης.

Κατά την επανάσταση αυτή, για πολλές μέρες αγωνίστηκαν γενναία οι Κοπατσάροι, κλεισμένοι στην Ιστορική Μονή της Παναγίας του Σπηλαίου. Από τους Κοπατσαραίους αναδείχτηκαν και πολλοί οπλαρχηγοί, όπως διαπιστώθηκε αργότερα και κατά τον Μακεδονικό Αγώνα.

Photo by Kostas Limitsios (CC BY 2.0)